Jak złożyć pozew o rozwód – gdzie, kiedy i jak?

Złożenie pozwu o rozwód to pierwszy krok w formalnej procedurze rozwiązania małżeństwa. Dla wielu osób jest to moment stresujący i pełen niepewności. W tym artykule przeprowadzę Cię krok po kroku przez cały proces, wyjaśniając gdzie, kiedy i jak należy złożyć pozew rozwodowy, aby procedura przebiegła sprawnie i zgodnie z prawem.

Ten artykuł należy do serii „Jak napisać pozew o rozwód”. Sprawdź pozostałe artykuły z serii:

• Jak napisać pozew o rozwód? Wzór i instrukcja krok po kroku (główny artykuł)
• Wzór pozwu rozwodowego – 4 różne wzory pozwu o rozwód
• Jak wygląda sprawa rozwodowa w sądzie? – kompleksowy przewodnik
• Przykładowe pozwy o rozwód – różne sytuacje

Kiedy można złożyć pozew o rozwód?

Zanim przejdziemy do kwestii technicznych związanych ze złożeniem pozwu, warto wiedzieć, kiedy w ogóle można starać się o rozwód. Zgodnie z polskim prawem, podstawowym warunkiem uzyskania rozwodu jest wystąpienie zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Oznacza to, że więzi łączące małżonków:

• emocjonalne (uczuciowe)
• fizyczne (intymne)
• gospodarcze (wspólne prowadzenie domu)

zostały zerwane w sposób, który nie rokuje ich odbudowania.

Nie ma określonego minimalnego czasu trwania małżeństwa przed złożeniem pozwu. Teoretycznie pozew można złożyć nawet dzień po ślubie, choć w praktyce sądy bardziej szczegółowo badają, czy rozkład pożycia faktycznie nastąpił i czy ma charakter trwały, gdy małżeństwo trwało krótko.

Gdzie złożyć pozew o rozwód?

Właściwy sąd

Pozew o rozwód składa się zawsze do sądu okręgowego. Jest to jeden z najczęstszych błędów popełnianych przez osoby rozpoczynające procedurę rozwodową – kierowanie pozwu do sądu rejonowego, który nie ma kompetencji do rozpatrywania takich spraw.

Właściwość miejscowa

Nie każdy sąd okręgowy może rozpatrzyć Twoją sprawę. Właściwość miejscową ustala się według następujących zasad:

1. Sąd okręgowy właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli choć jedno z nich nadal tam mieszka.
2. Jeśli powyższy warunek nie jest spełniony – sąd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania strony pozwanej (czyli małżonka, przeciwko któremu kierowany jest pozew).
3. W braku powyższych podstaw – sąd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania strony powodowej (osoby składającej pozew).

Przykład: Małżonkowie ostatnio wspólnie mieszkali w Krakowie. Mąż nadal tam mieszka, a żona przeprowadziła się do Warszawy. Właściwym będzie Sąd Okręgowy w Krakowie. Gdyby oboje wyprowadzili się z Krakowa – mąż do Gdańska, a żona do Warszawy, i to żona składałaby pozew, właściwym byłby Sąd Okręgowy w Gdańsku (właściwość według miejsca zamieszkania pozwanego).

Jak przygotować pozew o rozwód?

Pozew o rozwód to pismo procesowe, które musi spełniać określone wymogi formalne. Powinien zawierać:

1. Oznaczenie sądu

Na początku dokumentu należy wskazać nazwę i adres właściwego sądu okręgowego, np.:

Sąd Okręgowy w Warszawie
Wydział Cywilny
Al. Solidarności 127
00-898 Warszawa

2. Dane stron

Należy dokładnie wskazać dane powoda (osoby składającej pozew) oraz pozwanego (drugiego małżonka):

• Imiona i nazwiska
• Adresy zamieszkania
• Numery PESEL
• Opcjonalnie: zawody wykonywane przez strony, numery telefonów

3. Tytuł pisma

Wyraźnie określający, że jest to „Pozew o rozwód”.

4. Wartość przedmiotu sporu

W sprawach o rozwód przyjmuje się wartość przedmiotu sporu w wysokości 30 000 zł.

5. Żądanie pozwu

To najważniejsza część dokumentu, w której formułujesz konkretne wnioski. Przykładowo:

Wnoszę o:

1. Rozwiązanie małżeństwa zawartego dnia [data] przed Kierownikiem USC w [miejscowość] pomiędzy [imię i nazwisko powoda] a [imię i nazwisko pozwanego] przez rozwód [bez orzekania o winie / z orzekaniem o wyłącznej winie pozwanego / z orzekaniem o winie obu stron].
2. [W przypadku posiadania małoletnich dzieci] Powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej nad małoletnim [imię i nazwisko dziecka, data urodzenia] obojgu rodzicom z jednoczesnym ustaleniem miejsca zamieszkania małoletniego przy [matce/ojcu].
3. [W przypadku posiadania małoletnich dzieci] Zobowiązanie [pozwanego/powoda] do płacenia alimentów na rzecz małoletniego [imię i nazwisko dziecka] w wysokości [kwota] zł miesięcznie, płatnych do rąk [matki/ojca] do 10-go dnia każdego miesiąca.
4. [Opcjonalnie] Dokonanie podziału majątku wspólnego w następujący sposób: [szczegóły podziału].
5. [Opcjonalnie] Ustalenie sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania na czas postępowania w ten sposób, że [szczegóły].
6. [Opcjonalnie] Zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

6. Uzasadnienie

W tej części należy szczegółowo opisać:

• Kiedy i gdzie zawarte zostało małżeństwo
• Czy i kiedy urodziły się wspólne dzieci
• Kiedy nastąpił rozkład pożycia małżeńskiego i co było jego przyczyną
• Jakie więzi ustały między małżonkami (emocjonalne, fizyczne, gospodarcze)
• W przypadku żądania orzeczenia o winie – dokładne okoliczności wskazujące na zawinione zachowanie drugiej strony

Uzasadnienie powinno być rzeczowe i oparte na faktach, bez zbędnych emocji.

7. Wnioski dowodowe

Należy wskazać dowody potwierdzające okoliczności przytoczone w uzasadnieniu, np.:

• Dokumenty (akt małżeństwa, akty urodzenia dzieci, dokumentacja medyczna itp.)
• Zeznania świadków (z podaniem ich danych i adresów)
• Przesłuchanie stron

8. Załączniki

Lista dołączonych do pozwu dokumentów, w tym:

• Odpis skrócony aktu małżeństwa (aktualny, nie starszy niż 3 miesiące)
• Odpisy aktów urodzenia wspólnych małoletnich dzieci
• Dowód uiszczenia opłaty sądowej
• Ewentualne inne dokumenty potwierdzające okoliczności podane w uzasadnieniu
• Odpis pozwu i wszystkich załączników dla strony pozwanej

9. Data i podpis

Pozew musi być opatrzony własnoręcznym podpisem osoby wnoszącej.

Jakie są formalności związane ze złożeniem pozwu?

1. Opłata sądowa

Za złożenie pozwu o rozwód trzeba uiścić opłatę stałą w wysokości 600 zł. Jeśli jednocześnie składasz wniosek o podział majątku, należy uiścić dodatkową opłatę, której wysokość zależy od wartości majątku:

• do 10 000 zł – opłata 300 zł
• od 10 001 zł do 50 000 zł – opłata 1000 zł
• od 50 001 zł do 200 000 zł – opłata 2000 zł
• powyżej 200 000 zł – opłata 5000 zł

Opłatę można uiścić:

• Przelewem na rachunek bankowy właściwego sądu (dane znajdziesz na stronie internetowej sądu)
• W kasie sądu (płatność gotówką lub kartą płatniczą)
• Za pomocą znaków opłaty sądowej (dostępne w kasie sądu)

2. Ilość egzemplarzy

Pozew składasz w jednym egzemplarzu dla sądu plus po jednym egzemplarzu dla każdej ze stron postępowania (zwykle jest to jeden dodatkowy egzemplarz dla pozwanego). Do każdego egzemplarza dla stron należy dołączyć kopie wszystkich załączników.

3. Zwolnienie z kosztów sądowych

Jeśli Twoja sytuacja finansowa nie pozwala na uiszczenie opłaty, możesz złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych. Do wniosku należy dołączyć oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania na urzędowym formularzu, dostępnym w sądzie lub na stronach internetowych sądów.

Sposoby złożenia pozwu o rozwód

Istnieją trzy metody złożenia pozwu o rozwód:

1. Osobiste złożenie w biurze podawczym sądu

To najpopularniejsza metoda. Udajesz się osobiście do biura podawczego właściwego sądu okręgowego, gdzie składasz pozew wraz z załącznikami. Pracownik biura podawczego potwierdzi przyjęcie dokumentu, przybijając pieczątkę na Twojej kopii pozwu.

Zalety:

• Natychmiastowe potwierdzenie złożenia
• Możliwość wyjaśnienia ewentualnych wątpliwości
• Pewność, że dokumenty trafiły do właściwego miejsca

Wady:

• Konieczność osobistego stawiennictwa w godzinach pracy sądu

2. Wysłanie listem poleconym

Pozew możesz wysłać listem poleconym za potwierdzeniem odbioru. Za datę złożenia pozwu uznaje się datę nadania w placówce Poczty Polskiej.

Zalety:

• Wygoda – brak konieczności osobistego stawiennictwa w sądzie
• Elastyczność czasowa – większość placówek pocztowych czynna jest dłużej niż biura podawcze sądów
• Potwierdzenie nadania jako dowód złożenia pozwu

Wady:

• Dłuższy czas dotarcia dokumentów do sądu
• Minimalne ryzyko zagubienia przesyłki

3. Złożenie elektroniczne

Od kilku lat istnieje możliwość złożenia pozwu o rozwód drogą elektroniczną za pośrednictwem portalu EPU (Elektroniczne Postępowanie Upominawcze) lub Portalu Informacyjnego Sądów Powszechnych. Wymaga to posiadania profilu zaufanego (dostępnego bezpłatnie przez platformy bankowe lub ePUAP) lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego.

Zalety:

• Maksymalna wygoda – możliwość złożenia z dowolnego miejsca, o dowolnej porze
• Natychmiastowe potwierdzenie złożenia
• Brak konieczności drukowania dokumentów

Wady:

• Konieczność posiadania profilu zaufanego lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego
• Ograniczenia techniczne (np. maksymalny rozmiar załączników)
• Mniejsza popularność tej metody, co może wiązać się z dłuższym procesowaniem

Co zrobić, gdy nie znasz adresu współmałżonka?

Czasami zdarza się, że składający pozew nie zna aktualnego adresu współmałżonka. W takiej sytuacji należy:

1. Podjąć próby ustalenia adresu poprzez:
   • Kontakt z rodziną i znajomymi
   • Sprawdzenie w ostatnim znanym miejscu zamieszkania
   • Sprawdzenie w miejscu pracy (jeśli jest znane)
2. Jeśli próby zakończą się niepowodzeniem, złóż wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. We wniosku należy:
   • Wskazać ostatni znany adres pozwanego
   • Opisać podjęte próby ustalenia aktualnego adresu
   • Dołączyć dowody tych prób (np. zwrócona korespondencja z adnotacją „adresat nieznany”)

Sąd, po stwierdzeniu, że rzeczywiście nie da się ustalić miejsca pobytu pozwanego, ustanowi kuratora, który będzie reprezentował jego interesy w postępowaniu.

Najczęstsze błędy przy składaniu pozwu o rozwód

1. Niewłaściwy sąd

Kierowanie pozwu do sądu rejonowego zamiast okręgowego lub do sądu okręgowego niewłaściwego miejscowo.

2. Brak wymaganych załączników

Najczęściej brakuje aktualnego odpisu aktu małżeństwa lub odpisów aktów urodzenia dzieci.

3. Nieprecyzyjne żądanie

Brak jednoznacznego określenia, czy strona domaga się rozwodu z orzekaniem o winie czy bez.

4. Emocjonalne uzasadnienie

Zbyt emocjonalne, subiektywne uzasadnienie, bez konkretnych faktów i dowodów.

5. Brak odpisu pozwu dla strony pozwanej

Zapomnienie o dołączeniu kopii pozwu i wszystkich załączników dla drugiej strony.

6. Niewłaściwie określone żądania dotyczące dzieci

Brak precyzyjnych wniosków odnośnie władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi czy alimentów.

Co dzieje się po złożeniu pozwu?

Po złożeniu pozwu rozpoczyna się formalna procedura rozwodowa:

1. Sąd weryfikuje poprawność formalną pozwu. Jeśli stwierdzi braki, wezwie do ich uzupełnienia w terminie 7 dni.
2. Jeśli pozew spełnia wymogi formalne, sąd doręcza jego odpis stronie pozwanej, która ma prawo (ale nie obowiązek) ustosunkować się do niego w formie odpowiedzi na pozew.
3. Sąd wyznacza termin pierwszej rozprawy, zwykle w ciągu 2-3 miesięcy od złożenia pozwu.
4. Na pierwszej rozprawie sąd przeprowadza informacyjne wysłuchanie stron, próbuje ustalić, czy faktycznie doszło do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia.
5. Dalsze postępowanie zależy od tego, czy sprawa jest sporna czy nie:
   • W przypadku zgodnego stanowiska stron, rozwód może zostać orzeczony już na pierwszej rozprawie
   • W sprawach spornych postępowanie może trwać dłużej, obejmując kolejne rozprawy i postępowanie dowodowe

Podsumowanie – najważniejsze kroki przy składaniu pozwu o rozwód

1. Ustal właściwy sąd okręgowy – sprawdź, który sąd jest właściwy dla Twojej sprawy.
2. Przygotuj pozew – zawierający wszystkie wymagane elementy: oznaczenie sądu, dane stron, żądanie, uzasadnienie, wnioski dowodowe.
3. Zgromadź niezbędne załączniki – przede wszystkim aktualny odpis aktu małżeństwa, akty urodzenia dzieci, dowody na poparcie Twoich twierdzeń.
4. Uiść opłatę sądową – standardowo 600 zł, plus ewentualna dodatkowa opłata przy wniosku o podział majątku.
5. Przygotuj odpowiednią liczbę kopii – dla sądu oraz dla strony pozwanej.
6. Złóż pozew – osobiście w biurze podawczym, listem poleconym lub elektronicznie.
7. Przygotuj się na dalsze kroki – bądź gotowy na wezwanie do uzupełnienia braków formalnych, odpowiedź na pozew od drugiej strony, wezwanie na rozprawę.

Złożenie pozwu o rozwód to dopiero początek procedury rozwodowej, która może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat, w zależności od stopnia skomplikowania sprawy i sporności stanowisk stron. Pamiętaj, że na każdym etapie możesz skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika – adwokata lub radcy prawnego, który przeprowadzi Cię przez ten trudny proces.

Często zadawane pytania

Czy mogę złożyć pozew o rozwód przez internet?
Tak, istnieje możliwość złożenia pozwu przez Portal Informacyjny Sądów Powszechnych, ale wymagane jest posiadanie profilu zaufanego lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego.

Ile kosztuje złożenie pozwu o rozwód?
Opłata sądowa wynosi 600 zł. Jeśli jednocześnie wnosisz o podział majątku, musisz uiścić dodatkową opłatę, której wysokość zależy od wartości majątku.

Czy muszę mieć adwokata przy rozwodzie?
Nie ma takiego obowiązku, ale profesjonalna pomoc prawna jest zalecana, szczególnie w sprawach skomplikowanych (spory o opiekę nad dziećmi, znaczny majątek, orzekanie o winie).

Jak długo trwa sprawa rozwodowa?
Czas trwania sprawy zależy od wielu czynników. Sprawy niespornej (rozwód bez orzekania o winie, zgodne stanowisko w kwestii dzieci) trwają średnio 3-6 miesięcy. Sprawy sporne mogą trwać nawet 2-3 lata.

Co zrobić, jeśli nie znam adresu małżonka?
Należy złożyć wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, dołączając dowody podjętych prób ustalenia adresu.

Czy mogę zmienić nazwisko po rozwodzie?
Tak, małżonek, który zmienił nazwisko wskutek zawarcia małżeństwa, ma prawo powrotu do nazwiska noszonego przed zawarciem małżeństwa. Oświadczenie w tej sprawie można złożyć przed sądem w trakcie rozprawy rozwodowej lub w ciągu 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku przed kierownikiem USC.

Czy mogę cofnąć pozew o rozwód?
Tak, do czasu uprawomocnienia się wyroku można cofnąć pozew, jednak wymaga to zgody drugiej strony, jeśli ta wdała się już w spór co do istoty sprawy.